"ÇEVREN" Dergisi'nin Balkan Türkleri Edebiyatındaki yeri ve edebi etkinlikleri
Balkan Türk Edebiyatının bir parçası olan Kosova Türk Edebiyatı üzerinde yaptığımız bu çalışmamızda, Kosova'nın Pristine kentinde 1973 yılından 1992 yılına kadar "Tan" yayınlannca yayınlanan "Çevren" dergisinin Balkan Türk Edebiyatlarındaki yerini tespit etmek olmuştur.
Çalışmamız giriş bölümünde Türk edebiyatında XIX. yüzyıldan itibaren dergi ve gazetelerin yeri ve önemi hakkında genel bilgiler verip; edebiyat dergilerinin edebî faaliyetler için önemi konusuna değinmelerde bulunduk.
Girişten sonra tezimizi üç ana bölüme ayırdık. Birinci bölümünde, Balkanlardaki Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış adı altında; Osmanlıdan günümüze kadar, Balkanların Tarihi, Coğrafi, Edebi, Kültür, Folklor ve Dil temayüllerine değinmeye çalıştık. İkinci bölümünde, Çevren Dergisi ve Bu Derginin Balkan Türklerinin Kültür Hayatındaki Yeri başlığı altında; Osmanlı sonrası dönemde Kosova, Kosova Türkleri ve Kosova Türk Edebiyatının gelişim süreci içinde geçirdiği dönemleri ele alıp, bu gelişim süreci içinde "Çevren" dergisinin yerini değerlendirdik. Üçüncü bölümü ise "Çevren" dergisine tahsis ettik. Önce derginin ilk sayısından son sayısına kadar faaliyetlerinin yazarlar, edebî türler, dergi etrafında oluşan edebî tartışmalar, derginin edebiyat ortamına etkisi, dergideki çeviriler gibi konu odaklı değerlendirmesini yapmaya çalıştık.
Ek kısmını, "Çevren" dergisinin 1. sayısından 92. sayısına kadar yaklaşık 20 yıllık bir yayın hayatının bibliyografya çalışmasını yürüttük. Yaptığımız taramalar ve fişlemeleri iki ayrı bölümde tasnif ettik. Birinci bölümde yazarların isimlerine göre alfabetik tasnifini yaptıktan sonra, ikinci bölümünde dergideki yazıların türlerine göre tasnifi tamamladık. Makaleleri kendi içinde konularına göre, dil, edebiyat, felsefe, folklor, kültür, mimari, müzik, sanat, siyaset, tarih, toplum ve tiyatro ile ilgili ayrı başlıklara ayırdık. "Çevren"de yayınlanan yazıların önemli bir bölümü çeviri yazıları olduğu için çevirenin ismi soy ismi belirtilerek "çeviri" yazıların tasnifini kendi içinde türlerine göre çeviri biyografiler, çeviri denemeler, çeviri haberler, çeviri hatıralar, çeviri hikayeler, çeviri incelemeler, çeviri makaleler, çeviri manzum hikayeler, çeviri roman, çeviri şiirler, çeviri tanıtma ve çeviri tenkit başlıklarında ayırdık. Sonuç kısmında ise yaptığımız bu çalışmanın değerlendirmesini kısaca özetledik.
Burada "Çevren" dergisi üzerine yapılan diğer bibliyografik çalışmalara değinmekte fayda görüyorum. "Çevren" dergisi sorumlu yazarlığını yıllarca yapmış olan Enver Baki, bu konuda iki bibliyografya çalışması yürütmüştür. Enver Baki'nin her iki çalışması, "Çevren" dergisinde yayınlamış yazıların yazar ismine göre alfabetik sıralama niteliğindedir. Bibliyografik bilgileri sıralamasında yazarın soy ismi, ismi, yazı adı, edebi türü ve yayınlandığı sayı numarası bilgileri yer alır. Yayın yılı, ay, yıl ve sayfa numaraları bilgilerinin verilmediği bu çalışmalardan birincisi "Çevren" Dergisinin On Yıllık Bibliyografyası" başlığı altında Mayıs 1984'te "Çevren" özel sayısında; ikincisi ise "Çevren" Dergisinin Sayı 41' den Sayı 79' a dek Bibliyografyası" adı altında Mart - Nisan 1989'da "Çevren" dergisinde yayınlanmıştır. Çevren dergisi üzere diğer bir bibliyografya çalışmasını Aydın Oy, 1985 yılında İstanbul'da Anadolu Sanat Yayınları tarafından yayınlanan "Çevren" Dergisi Folklor, Etnografya, ve Halk Edebiyatı Bibliyografyası (Sayı:1-40)" isimli kitabıyla yapmıştır.
Bu çalışmamı yaparken, en büyük zorluğu, "Çevren" dergisinin sayılarını bulmakta yaşadım. Bu sorunu aşmakta bana yardımlarını esirgemeyen Sayın Prof. Dr. Nimetullah Hafız ve Prof. Dr. Tacida Hafız'a, Altay Suroy Recepoğlu'na, İskender Muzbeğ'e, Ethem Baymak'a, Enver Baki'ye ve Salih Lika'ya sonsuz teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim. Ayrıca bu eserin hazırlanmasında danışmanlık ve teknik açıdan yaptıkları yardımlarından dolayı Sayın Raif Kırkul, Güner Ureya ve İsa Sulçevci'ye ayrı ayrı teşekkür etmem gerekir. İstanbul Üniversitesinde Devlet Burslusu olarak okuma fırsatını bana tanıyan Türkiye Cumhuriyeti'ne sonsuz teşekkür eder minnettarlık borcumu sunmayı borç bilirim.
Üzerinde çalıştığım bu tez konusunu vererek çalışmalarım sırasında yakın ilgilerini esirgemeyen kıymetli Hocam Doç. Dr. M. Fatih Andı'ya sonsuz şükranlarımı sunarım. Ayrıca benim öğrenim yıllarım boyunca bana her konuda yardımcı olan ve eksiklerimi tamamlayan değerli hocalarım Sayın Prof. Dr. Necat Birinci, Prof. Dr. Kazım Yetiş ve Doç. Dr. Erol Ülgen hocalarıma teşekkürlerimi bir kez daha ifade eder kendilerine olan minnettarlık borcumu belirtirim.
Mr. Daver Krasnic
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .................................................................................................... 7
KISALTMALAR LİSTESİ............................................................................... 9
GİRİŞ...................................................................................................... 11
I. BÖLÜM
BALKANLARDAKİ TÜRK EDEBİYATINA GENEL BİR BAKIŞ.............................................15
II. BÖLÜM
ÇEVREN DERGİSİ VE BU DERGİNİN BALKAN TÜRKLERİNİN
KÜLTÜR HAYATINDAKİ YERİ............................................................................. 27
III. BÖLÜM
ÇEVREN DERGİSİNDEKİ EDEBİ FAALİYETLER......................................................... 41
SONUÇ...................................................................................................... 59
BİBLİYOGRAFYA/KAYNAKÇA............................................................................. 64
EKLER:
I. ÇEVREN DERGİSİNDEKİ YAZILARIN YAZAR İSİMLERİNE
GÖRE TASNİFİ............................................................................................. 69
A............................................................................................................. 69
B............................................................................................................. 76
C............................................................................................................. 97
Ç............................................................................................................. 99
D............................................................................................................ 101
E............................................................................................................ 106
F............................................................................................................ 110
G............................................................................................................ 111
H..........................................................'................................................. 115
İ............................................................................................................. 130
J............................................................................................................. 135
K........................... :................................................................................ 136
L............................................................................................................. 152
M............................................................................................................ 154
N............................................................................................................ 172
O............................................................................................................ 179
Ö......................... ,................................................................................. 180
P............................................................................................................ 181
R............................................................................................................ 186
S............................................................................................................ 192
Ş............................................................................................................ 204
T............................................................................................................ 208
U............................................................................................................ 217
Ü............................................................................................................ 218
V............................................................................................................ 219
X-Q......................................................................................................... 223
Y............................................................................................................ 223
Z............................................................................................................ 234
İmzasız Yazılar............................................................................................. 241
II ÇEVREN DERGİSİNDEKİ YAZILARIN TÜRLERİNE GÖRE TASNİFİ ................................245
A.BİBLİYOGRAFYA........................................................................................ 245
B.BİLDİRİLER........................................................................................... ...246
C.BİYOGRAFİ.............................................................................................. 248
1. İmzasız Biyografiler.................................................................................... 248
Ç.ÇEVİRİ.................................................................................................. 249
1.Çeviri Biyografiler...................................................................................... 249
2.ÇeviriDenemeler........................................................................................ 249
3.ÇevirHaberler.................................................................................. ,....... 250
a)İmzasız Çeviri Haber................................................................................... 250
- Çeviri Hatıralar....................................................................................... 250
- Çeviri Hikayeler...................................................................................... 250
- Çeviri İnceleme...................................................................................... 256
7.Çeviri Makaleler........................................................................................ 256
- Dil ile İlgili Çeviri Makaleler......................................................................... 256
- Edebiyat ile İlgili Çeviri Makaleler................................................................. 256
- Felsefe ile İlgili Çeviri Makale...................................................................... 256
ç) Fklor ile İlgili Çeviri Makaleler......................................................................... 261
- Kültür ile İlgili Çeviri Makaleler..................................................................... 261
- Mimari ile İlgili Çeviri Makale....................................................................... 261
- Siyaset ile İlgili Çeviri Makaleler................................................................... 261
- Tarih ile İlgili Çeviri Makaleler...................................................................... 262
ğ) Toplum ile İlgili Çeviri Makaleler..................................................................... 265
- Çeviri Manzum Hikaye............................................................................. 266
- Çeviri Oyun......................................................................................... 266
- Çeviri Roman....................................................................................... 266
Çeviri Şiirler.............................................................................................. 266